Ενέργεια
Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας
Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) ή ήπιες μορφές ενέργειας, ή νέες πηγές ενέργειας, ή πράσινη ενέργεια είναι μορφές εκμεταλλεύσιμης ενέργειας που προέρχονται από διάφορες φυσικές διαδικασίες. Είναι οι μη ορυκτές ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, δηλαδή η αιολική, η ηλιακή και η γεωθερμική ενέργεια, η ενέργεια κυμάτων, η παλιρροϊκή ενέργεια, η υδραυλική ενέργεια, τα αέρια τα εκλυόμενα από χώρους υγειονομικής ταφής, από εγκαταστάσεις βιολογικού καθαρισμού και τα βιοαέρια, όπως ορίζει η Οδηγία 2001/77/ΕΚ. Ο όρος «ήπιες» αναφέρεται σε δυο βασικά χαρακτηριστικά τους. Καταρχάς, για την εκμετάλλευσή τους δεν απαιτείται κάποια ενεργητική παρέμβαση, όπως εξόρυξη, άντληση ή καύση, όπως με τις μέχρι τώρα χρησιμοποιούμενες πηγές ενέργειας, αλλά απλώς η εκμετάλλευση της ήδη υπάρχουσας ροής ενέργειας στη φύση. Δεύτερον, πρόκειται για «καθαρές» μορφές ενέργειας, πολύ «φιλικές» στο περιβάλλον, που δεν αποδεσμεύουν υδρογονάνθρακες, διοξείδιο του άνθρακα ή τοξικά και ραδιενεργά απόβλητα, όπως οι υπόλοιπες πηγές ενέργειας που χρησιμοποιούνται σε μεγάλη κλίμακα.
Είδη ήπιων Μορφών Ενέργειας
1. Αιολική ενέργεια. Χρησιμοποιήθηκε παλιότερα για την άντληση νερού από πηγάδια καθώς και για μηχανικές εφαρμογές (π.χ. την άλεση στους ανεμόμυλους). Έχει αρχίσει να χρησιμοποιείται ευρέως για ηλεκτροπαραγωγή.
2. Ηλιακή ενέργεια. Χρησιμοποιείται περισσότερο για θερμικές εφαρμογές (ηλιακοί θερμοσίφωνες και φούρνοι) ενώ η χρήση της για την παραγωγή ηλεκτρισμού έχει αρχίσει να κερδίζει έδαφος, με την βοήθεια της πολιτικής προώθησης των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας από το ελληνικό κράτος και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Υβριδικό αυτόνομο σύστημα ηλεκτρικής ενέργειας, αποτελούμενο από φωτοβολταϊκή συστοιχία, ανεμογεννήτρια, εφεδρικό Η/Ζ και συσσωρευτές.
3. Υδραυλική ενέργεια. Είναι τα γνωστά υδροηλεκτρικά έργα, που στο πεδίο των ήπιων μορφών ενέργειας εξειδικεύονται περισσότερο στα μικρά υδροηλεκτρικά. Είναι η πιο διαδεδομένη μορφή ανανεώσιμης ενέργειας.
4. Βιομάζα. Χρησιμοποιεί τους υδατάνθρακες των φυτών (κυρίως αποβλήτων της βιομηχανίας ξύλου, τροφίμων και ζωοτροφών και της βιομηχανίας ζάχαρης) με σκοπό την αποδέσμευση της ενέργειας που δεσμεύτηκε από το φυτό με τη φωτοσύνθεση. Ακόμα μπορούν να χρησιμοποιηθούν αστικά απόβλητα και απορρίμματα. Μπορεί να δώσει βιοαιθανόλη και βιοαέριο, που είναι καύσιμα πιο φιλικά προς το περιβάλλον από τα παραδοσιακά. Είναι μια πηγή ενέργειας με πολλές δυνατότητες και εφαρμογές, που θα χρησιμοποιηθεί πλατιά στο μέλλον.
5. Γεωθερμική ενέργεια. Προέρχεται από τη θερμότητα που παράγεται από τη ραδιενεργό αποσύνθεση των πετρωμάτων της γης. Είναι εκμεταλλεύσιμη εκεί όπου η θερμότητα αυτή ανεβαίνει με φυσικό τρόπο στην επιφάνεια, π.χ. στους θερμοπίδακες ή στις πηγές ζεστού νερού. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί είτε απευθείας για θερμικές εφαρμογές, είτε για την παραγωγή ηλεκτρισμού. Η Ισλανδία καλύπτει το 80-90% των ενεργειακών της αναγκών, όσον αφορά τη θέρμανση, και το 20%, όσον αφορά τον ηλεκτρισμό, με γεωθερμική ενέργεια.
6. Ενέργεια από τη θάλασσα
Ενέργεια από παλίρροιες. Εκμεταλλεύεται τη βαρύτητα του Ήλιου και της Σελήνης, που προκαλεί ανύψωση της στάθμης του νερού. Το νερό αποθηκεύεται καθώς ανεβαίνει και για να ξανακατέβει αναγκάζεται να περάσει μέσα από μια τουρμπίνα, παράγοντας ηλεκτρισμό. Έχει εφαρμοστεί στην Αγγλία, τη Γαλλία, τη Ρωσία και αλλού.
Ενέργεια από κύματα. Εκμεταλλεύεται την κινητική ενέργεια των κυμάτων της θάλασσας.
Ενέργεια από τους ωκεανούς. Εκμεταλλεύεται τη διαφορά θερμοκρασίας ανάμεσα στα στρώματα του ωκεανού, κάνοντας χρήση θερμικών κύκλων. Βρίσκεται στο στάδιο της έρευνας.
7. Ωσμωτική ενέργεια. Η ανάμειξη γλυκού και θαλασσινού νερού απελευθερώνει μεγάλες ποσότητες ενέργειας, όπως συμβαίνει όταν ένα ποτάμι εκβάλει στον ωκεανό. Η ενέργεια αυτή ονομάζεται ωσμωτική ενέργεια (ή γαλάζια ενέργεια) και ανακτάται όταν το νερό του ποταμού και το θαλασσινό νερό είναι διαχωρισμένα από μια ημιδιαπερατή μεμβράνη και το γλυκό νερό περνάει μέσω αυτής.
Κυριότερες ΑΠΕ στην Ελλάδα
Α) Ανεμογεννήτριες
Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια θεαματική άνοδος της εγκατεστημένης ηλεκτρικής ισχύος από ανεμογεννήτριες στη χώρα μας (Κρήτη, Εύβοια, νησιωτική χώρα). Ο μεγάλος ρυθμός ανάπτυξης της αιολικής ενέργειας συνοδεύτηκε, όπως ήταν επόμενο, από την ανησυχία των τοπικών κοινωνιών σχετικά με τις πιθανές επιπτώσεις των ανεμογεννητριών στο περιβάλλον. Σε ορισμένες περιπτώσεις οι φόβοι που εκφράστηκαν ακούγονται μάλλον υπερβολικοί και, κάποιες φορές, εξωπραγματικοί. Σε άλλες πάλι περιπτώσεις, οι ενστάσεις που υπάρχουν στην εγκατάσταση ανεμογεννητριών ή αιολικών πάρκων έχουν βάση και χρειάζονται επιπλέον διερεύνηση. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, η αποδοχή ή μη της αιολικής ενέργειας από τις τοπικές κοινωνίες προϋποθέτει την αντικειμενική τους πληροφόρηση για τα οφέλη και τις επιπτώσεις που αυτή θα μπορούσε να έχει ως μία ακόμη επέμβαση του ανθρώπου στη φύση.
- Ο άνεμος είναι μια ανεξάντλητη πηγή ενέργειας, η οποία μάλιστα παρέχεται δωρεάν.
- Η Αιολική ενέργεια είναι μια τεχνολογικά ώριμη, οικονομικά ανταγωνιστική και υπό προϋποθέσεις φιλική προς το περιβάλλον ενεργειακή επιλογή.
- Προστατεύει τη Γη καθώς κάθε μία κιλοβατώρα που παράγεται από τον άνεμο αντικαθιστά μία κιλοβατώρα που παράγεται από συμβατικούς σταθμούς και ρυπαίνει την ατμόσφαιρα με αέρια του θερμοκηπίου.
- Δεν επιβαρύνει το τοπικό περιβάλλον με επικίνδυνους αέριους ρύπους, μονοξείδιο του άνθρακα, διοξείδιο του θείου, καρκινογόνα μικροσωματίδια κ.α., όπως γίνεται με τους συμβατικούς σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας.
- Ενισχύει την ενεργειακή ανεξαρτησία και ασφάλεια κάτι ιδιαίτερα σημαντικό για τη χώρα μας και την Ευρώπη γενικότερα.
- Βοηθά στην αποκέντρωση του ενεργειακού συστήματος μειώνοντας τις απώλειες μεταφοράς ενέργειας.
Μήπως, όμως οι αρνητικές της επιπτώσεις στον άνθρωπο και το περιβάλλον είναι χειρότερες ακόμη και από αυτές των συμβατικών (πυρηνικών, λιγνιτικών) σταθμών παραγωγής όπως ισχυρίζονται κάποιοι;
Μια ανεμογεννήτρια αποτελείται από απλά υποσυστήματα και δεν είναι παρά μια μηχανή που σκοπό έχει τη μετατροπή της ενέργειας του ανέμου σε ηλεκτρική ενέργεια (αυτός είναι, άλλωστε, και ο ορισμός της). Θα μπορούσε μάλιστα να παρομοιαστεί η ανεμογεννήτρια και σαν ένας μικρός σταθμός παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας- με «καύσιμη ύλη» τον άνεμο.
Παρουσιάζονται παρακάτω δύο προσεγγίσεις. Α. Αυτή που βλέπει θετικά την ανάπτυξη των ανεμογεννητριών και Β. εκείνη που με βάση την μέχρι σήμερα πρακτική διακρίνει τις επιπτώσεις στο περιβάλλον.
Οι ποιο διαδεδομένες ανησυχίες για τις αρνητικές επιπτώσεις που θα μπορούσε να έχει η εγκατάσταση και χρήση των ανεμογεννητριών σε αιολικά πάρκα.
Α. 1. Πρόκληση Θορύβου
Στις ανεμογεννήτριες ο εκπεμπόμενος θόρυβος μπορεί να υπαχθεί σε δύο κατηγορίες, ανάλογα με την προέλευση του: δηλαδή μηχανικός και αεροδυναμικός.
- Ο πρώτος προέρχεται από τα περιστρεφόμενα μηχανικά τμήματα (κιβώτιο ταχυτήτων, ηλεκτρογεννήτρια, έδρανα κλπ.)
- Ο δεύτερος προέρχεται από την περιστροφή των πτερυγίων.
Οι σύγχρονες ανεμογεννήτριες είναι μηχανές πολύ ήσυχες συγκριτικά με την ισχύ τους και με συνεχείς βελτιώσεις από τους κατασκευαστές γίνονται όλο και πιο αθόρυβες. Η αντιμετώπιση του θορύβου γίνεται είτε στην πηγή είτε στη διαδρομή του. Οι μηχανικοί θόρυβοι έχουν ελαχιστοποιηθεί με εξαρχής σχεδίαση (γρανάζια πλάγιας οδόντωσης), ή με εσωτερική ηχομονωτική επένδυση στο κέλυφος της κατασκευής. Επίσης ο μηχανικός θόρυβος αντιμετωπίζεται στη διαδρομή του με ηχομονωτικά πετάσματα και αντικραδασμικά πέλματα στήριξης. Αντίστοιχα ο αεροδυναμικός θόρυβος αντιμετωπίζεται με προσεκτική σχεδίαση των πτερυγίων από τους κατασκευαστές, που δίνουν άμεση προτεραιότητα στην ελάττωση του.
Το επίπεδο του αντιληπτού θορύβου από μία ανεμογεννήτρια σύγχρονων προδιαγραφών σε απόσταση 200 μέτρων, είναι μικρότερο από αυτό που αντιστοιχεί στο επίπεδο θορύβου περιβάλλοντος μιας μικρής επαρχιακής πόλης και βεβαίως δεν αποτελεί πηγή ενόχλησης. Με δεδομένη δε τη νομοθετημένη απαίτηση να εγκαθίστανται οι ανεμογεννήτριες σε ελάχιστη απόσταση 500 μέτρων από τους οικισμούς, το επίπεδο είναι ακόμη χαμηλότερο και αντιστοιχεί πλέον σε αυτό ενός ήσυχου καθιστικού δωματίου. Επιπλέον, στις ταχύτητες ανέμου που λειτουργούν οι ανεμογεννήτριες ο φυσικός θόρυβος (θόρυβος ανέμου σε δένδρα και θάμνους) υπερκαλύπτει οποιονδήποτε θόρυβο που προέρχεται από τις ίδιες.
Ο πιο εύκολος και αποτελεσματικός τρόπος, για να διαπιστωθεί εάν υπάρχει πρόβλημα θορύβου είναι μια επίσκεψη σε ένα αιολικό πάρκο μια μέρα που οι ανεμογεννήτριες βρίσκονται σε κανονική λειτουργία.
Α.2. Δημιουργία προβλημάτων ηλεκτρομαγνητικών παρεμβολών
Η ανησυχία αυτή συνήθως αναφέρεται αφενός σε προβλήματα που προκαλούν οι ανεμογεννήτριες λόγω της θέσης τους σε σχέση με ήδη υπάρχοντες σταθμούς τηλεόρασης ή ραδιόφωνου και αφετέρου σε πιθανές ηλεκτρομαγνητικές εκπομπές από τις ίδιες. Είναι γεγονός ότι, η διάδοση των εκπομπών στις συχνότητες της τηλεόρασης ή και του ραδιοφώνου (κυρίως στις συχνότητες εκπομπών FM) επηρεάζεται από εμπόδια που παρεμβάλλονται μεταξύ πομπού και δέκτη. Το κυριότερο πρόβλημα από τις ανεμογεννήτριες προέρχεται από τα κινούμενα πτερύγια που μπορούν να προκαλέσουν αυξομείωση σήματος λόγω αντανακλάσεων. Αυτό ήταν πολύ εντονότερο στην πρώτη γενιά ανεμογεννητριών που έφερε μεταλλικά πτερύγια. Τα πτερύγια των συγχρόνων ανεμογεννητριών κατασκευάζονται αποκλειστικά από συνθετικά υλικά, τα οποία έχουν ελάχιστη επίπτωση στη μετάδοση της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας. Η Ελληνική νομοθεσία προβλέπει την προώθηση αδειοδότησης ενός αιολικού πάρκου μόνον εφόσον τηρούνται κάποιες ελάχιστες αποστάσεις από τηλεπικοινωνιακούς ή ραδιοτηλεοπτικούς σταθμούς. Οποιαδήποτε πιθανά προβλήματα παρεμβολών μπορούν να προληφθούν με σωστό σχεδιασμό και χωροθέτηση ή να διορθωθούν με μικρό σχετικά κόστος από τον κατασκευαστή του πάρκου με μια σειρά απλών τεχνικών μέτρων, όπως π.χ. η εγκατάσταση επιπλέον αναμεταδοτών. Σε σχέση με την συμβατότητα και τις παρεμβολές στις τηλεπικοινωνίες, αξίζει να αναφέρουμε, ότι σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες οι πύργοι των ανεμογεννητριών όχι μόνον δεν δημιουργούν εμπόδια, αλλά χρησιμοποιούνται ήδη για την εγκατάσταση κεραιών προς διευκόλυνση υπηρεσιών επικοινωνιών, όπως η κινητή τηλεφωνία! Όσον αφορά τις εκπεμπόμενες ακτινοβολίες, τα μόνα υποσυστήματα που θα μπορούσαμε να πούμε ότι «εκπέμπουν» ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία χαμηλού επιπέδου, είναι η ηλεκτρογεννήτρια και ο μετασχηματιστής μέσης τάσης. Το ηλεκτρομαγνητικό πεδίο της ηλεκτρογεννήτριας είναι εξαιρετικά ασθενές και περιορίζεται σε μια πολύ μικρή απόσταση γύρω από το κέλυφος της που είναι τοποθετημένο τουλάχιστον 40-50 μέτρα πάνω από το έδαφος. Για το λόγο αυτό δεν υφίσταται πραγματικό θέμα έκθεσης στην ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία ούτε καν στη βάση της ανεμογεννήτριας. Ο μετασχηματιστής, πάλι, περιβάλλεται πάντα από περίφραξη ασφαλείας ή είναι κλεισμένος σε μεταλλικό υπόστεγο. Η περίφραξη είναι τοποθετημένη σε τέτοια απόσταση που το επίπεδο της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας είναι αμελητέο. Μπορούμε λοιπόν να ισχυριστούμε με βεβαιότητα, ότι αυτά που ακούγονται για εκπομπή ραδιενέργειας η ακτινοβολιών άλλου τύπου από τις ανεμογεννήτριες δεν ευσταθούν.
Α.3. Αισθητικά προβλήματα και προσβολή του φυσικού τοπίου
Αυτό είναι ένα θέμα στο οποίο έχει δοθεί μεγάλη δημοσιότητα. Η οπτική όχληση είναι κάτι υποκειμενικό και δύσκολα μπορούν να τεθούν κοινά αποδεκτοί κανόνες. Από έρευνες σε χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης προκύπτει ότι κάποιος που είναι ευνοïκά διατεθειμένος απέναντι στην ανάπτυξη της αιολικής ενέργειας, αποδέχεται τις ανεμογεννήτριες και οπτικά πολύ πιο εύκολα από κάποιον που είναι αρνητικός εξαρχής. Από τις ίδιες μελέτες, προκύπτει ότι τα αιολικά πάρκα είναι πιο αποδεκτά από αισθητικής άποψης σε ανθρώπους που είναι ενημερωμένοι για τα οφέλη που προέρχονται από την χρήση τους. Αν κάνουμε μια απλή σύγκριση μεταξύ ενός θερμικού σταθμού παραγωγής (π.χ. λιγνιτικού), και ενός αιολικού πάρκου είναι φανερό ότι η οπτική όχληση που προκύπτει από το πρώτο είναι εμφανώς και αντικειμενικά πολύ μεγαλύτερη. Δεδομένου βεβαίως ότι οι ανεμογεννήτριες είναι κατ' ανάγκη ορατές από απόσταση, είναι σημαντικό να λαμβάνονται υπόψη οι ιδιαιτερότητες κάθε τόπου εγκατάστασης και να γίνεται προσπάθεια ενσωμάτωσης τους στο τοπίο.
Α.4. Επίδραση στις γεωργικές και κτηνοτροφικές δραστηριότητες
Δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι τα αιολικά πάρκα επιβαρύνουν τη γεωργία ή την κτηνοτροφία. Δεδομένου ότι περίπου το 99% της γης που φιλοξενεί ένα αιολικό πάρκο είναι διαθέσιμο για άλλες χρήσεις, μπορούμε να κατανοήσουμε ότι οι αγροτικές δραστηριότητες μπορούν να συνεχίζονται και μετά την εγκατάσταση του. Οι συνήθεις θέσεις αιολικών πάρκων είναι σε ορεινές περιοχές με θαμνώδη βλάστηση ακριβώς λόγω των υψηλών ταχυτήτων του ανέμου που ευνοούν την εγκατάσταση του. Σε αυτές τις περιοχές, η χρήση γης είναι κυρίως για βοσκή αιγοπροβάτων οι οποία μπορεί να συνεχισθεί χωρίς κανένα πρόβλημα και μετά την εγκατάσταση του αιολικού πάρκου. Χαρακτηριστικά, σε μερικά αιολικά πάρκα έχει παρατηρηθεί ότι οι ανεμογεννήτριες γίνονται πόλος έλξης αιγοπροβάτων που επωφελούνται από τη δροσιά της σκιάς που προσφέρουν οι πύργοι τους!
Α.5. Επιπτώσεις στον πληθυσμό των πουλιών
Για το θέμα αυτό εκφράζονται διιστάμενες απόψεις. Σύμφωνα με την ευνοϊκή προς τοποθέτηση ανεμογεννητριών άποψη, τα πουλιά καθώς πετούν μερικές φορές συγκρούονται με κτίρια και άλλες σταθερές κατασκευές. Οι ανεμογεννήτριες όμως δεν προκαλούν ιδιαίτερο πρόβλημα όπως έχει φανεί από μελέτες που έχουν γίνει σε ευρωπαϊκές χώρες όπως η Γερμανία, η Ολλανδία, η Δανία και η Αγγλία. Συγκεκριμένα, υπολογίσθηκε ότι στον συνολικό αριθμό πουλιών που σκοτώνονται ετησίως, μόνον 20 θάνατοι οφείλονται σε ανεμογεννήτριες (για εγκατεστημένη ισχύ 1000MW), ενώ αντίστοιχα 1.500 θάνατοι οφείλονται στους κυνηγούς και 2.000 σε πρόσκρουση με οχήματα και τις γραμμές μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας (καθότι είναι σχεδόν «αόρατες» για τα πουλιά). Ασφαλώς βέβαια, το θέμα της προστασίας του πληθυσμού των πουλιών σε ευαίσθητες οικολογικά και προστατευόμενες περιοχές πρέπει να λαμβάνεται υπόψη κατά τη φάση σχεδιασμού και χωροθέτησης του αιολικού πάρκου.
http://www.ornithologiki.gr/page_cn.php?aID=401
Κατά την άλλη άποψη, που εκφράζεται τεκμηριωμένα και από την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, οι ανεμογεννήτριες προκαλούν την άμεση θανάτωση ενός πολύ μεγάλου αριθμού πουλιών αλλά και νυχτερίδων κάθε χρόνο, ενώ η λειτουργία αιολικών πάρκων σε γειτνίαση με βιοτόπους ειδών που κινδυνεύουν με εξαφάνιση, ή μικρών ή ευάλωτων, για διάφορους λόγους, πληθυσμών, μπορεί να επιφέρει σε αυτούς βαρύ πλήγμα, ή και εξαφάνιση σε τοπικό επίπεδο. Όταν τα αιολικά πάρκα καταλαμβάνουν μεγάλες εκτάσεις ή εκτάσεις καίριες για τη μετανάστευση ή τη διαβίωση σημαντικών ειδών πουλιών, σε συνδυασμό με τα συνοδευτικά έργα (πχ γραμμές μεταφοράς ρεύματος) και την αναπόφευκτη διευκόλυνση της ανθρώπινης πρόσβασης, η απώλεια ενδιαιτήματος, μεμονωμένα ή σωρευτικά, μπορεί να αποδειχθεί σπουδαιότερη επίπτωση ακόμη και από την άμεση θανάτωση των πουλιών. Τα κύρια προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα πουλιά από την τοποθέτηση και λειτουργία αιολικών πάρκων είναι τριών κυρίως κατηγοριών:
1. Άμεση θανάτωση λόγω πρόσκρουσης συμβαίνει:
α. λόγω πρόσκρουσης στα πτερύγια των ανεμογεννητριών, στους πύργους ή στα υπέργεια καλώδια μεταφοράς ρεύματος, κυρίως δε των πουλιών μεγάλου ή μεσαίου μεγέθους και
β. λόγω των ρευμάτων ώθησης προς το έδαφος, που αναπτύσσονται πίσω από τους έλικες εν ώρα περιστροφής. Για λόγους συντομίας, στο κείμενο αυτό, με τον όρο «θανάτωση λόγω πρόσκρουσης» εννοούνται και οι δύο περιπτώσεις θανάτων.
2. Άμεση απώλεια ενδιαιτημάτων
Η κλίμακα της άμεσης απώλειας ενδιαιτημάτων που προκύπτει από την εγκατάσταση ενός αιολικού πάρκου και των συνοδευτικών υποδομών, εξαρτάται από το μέγεθος του έργου και γενικά θεωρείται ότι είναι μικρή ανά βάση ανεμογεννήτριας και 2-5% στο σύνολο της περιοχής. Έτσι η άμεση απώλεια ενδιαιτημάτων δεν θεωρείται μείζων απειλή για τα πουλιά έξω από περιοχές που έχουν θεσμοθετηθεί (ή πληρούν τα κριτήρια για να θεσμοθετηθούν) ως εθνικής ή διεθνούς σημασίας για τη βιοποικιλότητα, αναλόγως βέβαια και με τις τοπικές συνθήκες και την έκταση που θα απαιτηθούν για το κύριο και για τα συνοδευτικά. Αιολικά πάρκα που εγκαθίστανται στην ξηρά περιλαμβάνουν ωστόσο βάσεις ανεμογεννητριών, πύργους, δρόμους πρόσβασης, υποσταθμούς, περιφράξεις, εναέριες γραμμές σύνδεσης με το εθνικό δίκτυο της μεταφοράς του ηλεκτρικού ρεύματος. Η δημιουργία πρόσβασης σε φυσικές περιοχές προκαλεί κατάτμηση των ενδιαιτημάτων που χρησιμοποιούν τα πουλιά και επιπλέον διευκολύνει ανθρώπινες δραστηριότητες όπως η λαθροϋλοτομία, το κυνήγι σε δυσπρόσιτες έως τότε περιοχές, τη λατόμευση κ.α., πράγμα που προκαλεί εκτοπισμό της άγριας ζωής λόγω όχλησης. Ακόμη, η απώλεια ενδιαιτημάτων που οφείλεται στα συνοδευτικά έργα, μπορεί να προκαλέσει τοπικές υδρολογικές αλλοιώσεις σε ευαίσθητες περιοχές ή διαβρωτικά φαινόμενα. Σε χερσαίες και σε θαλάσσιες περιοχές, η αθροιστική απώλεια ή υποβάθμιση ευαίσθητων ενδιαιτημάτων ή ενδιαιτημάτων με μεγάλη χρήση από τα πουλιά π.χ. διατροφής, από την εγκατάσταση μεγάλου αριθμού ανεμογεννητριών / αιολικών πάρκων αποτελεί θέμα.
3. Επιπτώσεις λόγω όχλησης
Τα αποτελέσματα που επιφέρουν τα αιολικά πάρκα είναι ποικίλα και διαφορετικά ανά είδος πουλιού, ανά εποχή και ανά περιοχή. Η όχληση μπορεί να οδηγήσει σε εκτοπισμό και αποκλεισμό από κατάλληλα για τα είδη ενδιαιτήματα, εν τέλει ουσιαστικά σε έμμεση απώλεια ενδιαιτήματος. Η κλίμακα αυτής της απώλειας, σε συνδυασμό με το βαθμό διαθεσιμότητας άλλων κατάλληλων για τα εκδιωκόμενα είδη, καθορίζουν τη σοβαρότητα της επίπτωσης. Ο εκτοπισμός μπορεί να συμβεί τόσο κατά τη φάση κατασκευής του αιολικού πάρκου με τα διάφορα κατασκευαστικά έργα και τη συνεπακόλουθη όχληση (θόρυβος από χωματουργικές και σκαπτικές εργασίες, σκόνη, κυκλοφορία οχημάτων και ανθρώπων), όσο και κατά τη φάση λειτουργίας του. Ο εκτοπισμός στη φάση λειτουργίας προκαλείται από την παρουσία των ανεμογεννητριών αυτή κάθε αυτή και την οπτική όχληση (visual intrusion), τον θόρυβο και τη δόνηση που προκαλούν. Επίσης, από την κυκλοφορία οχημάτων και προσωπικού που σχετίζεται με τη λειτουργία και τη συντήρηση του πάρκου. Στην Ευρώπη ο εκτοπισμός των πουλιών μέσα και γύρω από τα αιολικά πάρκα θεωρείται ότι έχει μεγαλύτερες επιπτώσεις από τους άμεσους θανάτους λόγω πρόσκρουσης.
Α.6. Συνοδά έργα
Το μέγεθος των συνοδών έργων, τα οποία είναι απαραίτητα για την εγκατάσταση και λειτουργία ενός Αιολικού Πάρκου, είναι πολλές φορές τεράστιο αναλογικά με την κλίμακα του έργου και της περιοχής εγκατάστασης. Τούτο λαμβάνει ιδιαίτερη σημασία όταν τοποθετείται κοντά η εντός προστατευόμενων περιοχών, υγροτόπων κλπ. Ό όγκος των προϊόντων εκσκαφής που θα προκύψουν από την οδοποιία, τη θεμελίωση των ανεμογεννητριών, των υποσταθμών, των εργασιών σύνδεσης με το υπάρχον δίκτυι και υπόλοιπα έργα θα είναι πολύ μεγάλος με αποτέλεσμα να απαιτείται η δημιουργία πρανών, εκσκαφών και άλλων γεωτεχνικών εργασιών και ουσιαστικά σε αλλαγή του ανάγλυφου. Κάτι τέτοιο μπορεί να οδηγήσει σε ροές εδάφους και ιλύος δημιουργώντας σημαντικά προβλήματα και παράλληλα εμποδίζοντας την δευτερογενή κατείσδυση του νερού στον υπόγειο υδροφορέα.
Λόγω των αποψιλώσεων που πραγματοποιούνται κατά περίπτωση σε δασικές εκτάσεις, οι οποίες σε συνδυασμό με την καταστροφή των αναβαθμίδων εντείνουν την επιδείνωση της διαβρωτικής διαδικασίας, θα υπάρξουν σημαντικές επιπτώσεις τόσο στη χλωρίδα όσο και στην πανίδα, ενώ παράλληλα η βίαιη αλλαγή του ανάγλυφου θα οδηγήσει στην παραμόρφωση του ειδικού γεωτόπου του καταστρέφοντας το φυσικό περιβάλλον, το οποίο προστατεύεται από την υπάρχουσα νομοθεσία.
Α.7 Είναι τελικά φιλικές προς ο περιβάλλον;
Ολοένα και περισσότερο ακούγεται ο όρος «πράσινη ανάπτυξη». Την παραγωγή, δηλαδή, ενέργειας με μεθόδους φιλικές προς το περιβάλλον. Σε ολόκληρη την ελληνική επαρχία επικρατεί κυριολεκτικά φρενίτιδα. Γιγάντιες ανεμογεννήτριες τοποθετούνται αλόγιστα σε βουνοκορφές και νησιά και χιλιάδες στρέμματα καλλιεργήσιμης γης παραμένουν σε αγρανάπαυση για την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών. Η πράσινη ανάπτυξη σε όλο της το μεγαλείο. Μόνο που, όπως θα αποδειχτεί και στη συνέχεια, φαίνεται ότι τελικά η πράσινη ανάπτυξη μόνο πράσινη δεν είναι. Οι επιπτώσεις της στο περιβάλλον είναι σημαντικές και αρκετοί είναι αυτοί που είτε σκόπιμα είτε από λανθασμένη αντίληψη τις αγνοούν. Οι μέθοδοι αυτές παραγωγής ενέργειας έχουν κατά έναν παράξενο τρόπο αγιοποιηθεί και στην επαρχία έχει στηθεί μια ολόκληρη βιομηχανία γύρω από την πράσινη ανάπτυξη, που αγνοεί προκλητικά τις όποιες περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Η περίπτωση των ανεμογεννητριών είναι χαρακτηριστική. Τους τελευταίους μήνες τεράστιες ανεμογεννήτριες, που φτάνουν ακόμη και τα 110 μέτρα ύψος, ξεφυτρώνουν σε νησιά και βουνοκορφές. Η άγρια φύση υποδέχεται τους σιδερένιους γίγαντες δίχως κανείς να αναλογιστεί τις συνέπειες, οι οποίες μόνο αμελητέες δεν είναι. Η αλόγιστη τοποθέτησή τους δίχως σχέδιο προκαλεί σημαντικότατες επιπτώσεις στο μικροκλίμα της περιοχής. Η τοποθέτηση των ανεμογεννητριών στις κατά τόπους περιοχές χωρίς να τηρούνται οι προβλεπόμενοι όροι επηρεάζει αρνητικά το «μικροκλίμα της περιοχής». Πιο απλά, πριν από την κατασκευή ενός οποιουδήποτε αιολικού πάρκου, εκπονείται μία Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ), η οποία αφορά στην προστασία του μικροκλίματος της περιοχής. Η μελέτη καθορίζει με συγκεκριμένο τρόπο τη διάταξη των ανεμογεννητριών ανάλογα με την περιοχή αλλά και με τη δύναμή τους, ούτως ώστε οι επιπτώσεις στο μικροκλίμα της περιοχής να ελαχιστοποιούνται. Κάτι τέτοιο όμως σπανίως τηρείται στην Ελλάδα. Οι ανεμογεννήτριες εγκαθίστανται παντού και πάντα δίχως να τηρηθεί το οποιοδήποτε σχέδιο. Άλλωστε, μπροστά στα εκατομμύρια ευρώ των επενδύσεων τέτοιες μικρολεπτομέρειες θεωρούνται ασήμαντες. Ωστόσο, ο επηρεασμός του μικροκλίματος μόνο ασήμαντος δεν είναι. Το μικροκλίμα μπορεί να επηρεαστεί ακόμη και σε ακτίνα ενός χιλιομέτρου από το σημείο εγκατάστασης των ανεμογεννητριών. Τι σημαίνει αυτό πρακτικά; Καταρχάς πρώτη και κύρια επίπτωση στο περιβάλλον είναι η δημιουργία άνυδρων χειμώνων. Η λειτουργία των γιγαντιαίων ανεμογεννητριών σε συνθήκες υψηλών μποφόρ δεν επιτρέπει τη δημιουργία χιονιού στις βουνοκορφές. Το αποτέλεσμα είναι να μειώνεται σημαντικά ο υδροφόρος ορίζοντας και να επηρεάζονται οι καλλιέργειες. Πολύτιμοι υδροφόροι πόροι χάνονται όχι από φυσικά αίτια, αλλά τεχνητά. Και το πλέον οξύμωρο, από μορφές ενέργειας φιλικές προς το περιβάλλον. Εάν κατά την εγκατάσταση των ανεμογεννητριών δεν τηρηθούν οι απαραίτητες δεσμεύσεις για την προστασία του περιβάλλοντος, τότε η λειψυδρία θα πρέπει να θεωρείται δεδομένη. Μία άλλη επίπτωση που προκαλεί ο επηρεασμός του μικροκλίματος είναι και η συχνή εμφάνιση ανεμοστρόβιλων. Η περίπτωση των χωριών του Παναχαϊκού Όρους είναι χαρακτηριστική. Κάτοικοι και φορείς διαμαρτύρονται ότι πολλές φορές κάνουν την εμφάνισή τους ανεμοστρόβιλοι. Ο επηρεασμός όμως του μικροκλίματος από την εγκατάσταση των ανεμογεννητριών δεν είναι και η μοναδική επίπτωση. Οι επιπτώσεις από την εγκατάσταση ανεμογεννητριών είναι σημαντικές, τόσο σε αισθητικό αλλά και σε περιβαλλοντικό επίπεδο. Καταρχάς, η αλόγιστη εγκατάσταση των ανεμογεννητριών-τεράτων στις ελληνικές βουνοκορφές, έχει ως αποτέλεσμα την αισθητική υποβάθμιση των τοπίων. Πολλές περιοχές, όπως για παράδειγμα η Ευρυτανία, διαθέτουν μοναδικά τοπία, τα οποία αποτελούν πόλο έλξης για χιλιάδες επισκέπτες. Αρκετοί είναι αυτοί που Σαββατοκύριακα και καθημερινές εγκαταλείπουν τις μεγαλουπόλεις προκειμένου να απολαύσουν από κοντά τη σπάνια φυσική ομορφιά, που οι ανεμογεννήτριες-τέρατα στερούν από τους επισκέπτες. Κάτι τέτοιο μεταφράζεται αυτόματα σε μείωση της τουριστικής κίνησης στην περιοχή και απώλεια εσόδων αρκετών χιλιάδων ευρώ. Η φυσική ομορφιά των τοπίων που γοήτευε τους επισκέπτες θα αποτελεί παρελθόν. Εκτός όμως από την αισθητική υποβάθμιση, ιδιαίτερα σημαντικές είναι και οι επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον και στη βιοποικιλότητα της περιοχής, κυρίως από τα έργα εγκατάστασης των ανεμογεννητριών. Μπορεί η σχετική νομοθεσία που διέπει τα έργα υποδομής να περιλαμβάνει ρυθμίσεις για την προστασία του περιβάλλοντος, όμως αυτές πουθενά δεν τηρούνται. Μετά την ανάληψη των έργων από τους κατά τόπους εργολάβους, η περιβαλλοντική προστασία παραπέμπεται στις καλένδες… ελέω κόστους. Ατυχώς η εμπειρία δείχνει ότι σε κανένα έργο υποδομής μέχρι στιγμής δεν τηρήθηκε η νομοθεσία για την προστασία του περιβάλλοντος. Τα αποτελέσματα είναι δραματικά. Σπάνια και ευαίσθητα είδη ζώων και φυτών, αλλά και μοναδικοί βιότοποι θα οδηγηθούν στον αφανισμό. Η τροφική αλυσίδα και τα οικοσυστήματα των περιοχών θα διαταραχθούν με ανυπολόγιστες συνέπειες. Ήδη τα πρώτα δείγματα στην ελληνική ύπαιθρο δεν είναι και τα καλύτερα. Σημαντικές επιπτώσεις στους ντόπιους πληθυσμούς προκαλεί επίσης και ο θόρυβος από τη λειτουργία των ανεμογεννητριών. Σε πολλές περιοχές της χώρας οι κάτοικοι διαμαρτύρονται έντονα και αντιδρούν στην όποια εγκατάσταση.
Συνοψίζοντας
Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε, ότι οι οποιεσδήποτε επιπτώσεις από τις ανεμογεννήτριες, αφενός είναι άμεσα «ορατές» και αφετέρου είναι δυνατόν να ελαχιστοποιηθούν με σωστή αντιμετώπιση και προσχεδιασμό, εφόσον γίνεται ΣΩΣΤΗ ΧΩΡΟΘΕΤΗΣΗ και το έργο είναι της «σωστής κλίμακας» με βάση την φέρουσα ικανότητα της περιοχής. Βέβαια όλα αυτά εφόσον υλοποιηθεί το έργο σύμφωνα με τις σχετικές διατάξεις, εγκεκριμένους Περιβαλλοντικούς όρους, τις Βέλτιστες Διαθέσιμες Τεχνικές και το «good engineering practice». Αντίθετα, οι επιπτώσεις της θερμικής ή πυρηνικής παραγωγής ενέργειας αργούν να φανούν, είναι μακροπρόθεσμες και όση προσπάθεια και κόστος να δαπανηθούν είναι αδύνατον να ελαχιστοποιηθούν. Εν τέλει θα πρέπει να αποφασίσουμε ότι εφόσον πρέπει να παράγουμε ηλεκτρική ενέργεια, είναι σίγουρα προτιμότερο να την παράγουμε με τρόπο που να έχει την μικρότερη δυνατή επιβάρυνση για το περιβάλλον. Από τεχνολογική και οικονομική πλευρά, η πιο ώριμη μορφή ανανεώσιμης και «καθαρής» ενέργειας είναι σήμερα η αιολική. Αυτή μπορεί να συμβάλλει αποτελεσματικά στην αποτροπή των κλιματικών αλλαγών προσφέροντας συγχρόνως ποικίλα περιβαλλοντικά, κοινωνικά και οικονομικά οφέλη.
Β. Φωτοβολταϊκά
Εκατοντάδες είναι ήδη οι εταιρείες στην Ελλάδα, εισαγωγικές, κατασκευαστικές και μελετών, όπως και μεσάζοντες που πίστεψαν ότι ανακάλυψαν ένα νέο τρόπο προσκόμισης κερδών στην περίφημη πράσινη ανάπτυξη, δηλαδή την εκμετάλλευση της αιολικής και ηλιακής ενέργειας. Το έναυσμα το έδωσε ο νέος νόμος για την πράσινη ανάπτυξη, αλλά και οι προτροπές της κυβέρνησης , που ανήγαγε το θέμα σε «εθνικό στόχο» και σε πανάκεια για τα οικονομικά προβλήματα των νοικοκυριών αλλά και της εθνικής οικονομίας. Έτσι από το πουθενά, εν μία νυκτί σχεδόν, ξεφύτρωσαν εκατοντάδες εταιρείες που αναλαμβάνουν να εγκαταστήσουν σε σπίτια, χωράφια, βουνά κ.λπ. κάθε είδους εναλλακτική πηγή ενέργειας. Πόσο «πράσινη» είναι όμως και πόσο «ανάπτυξη»;
Τι ισχύει στο εξωτερικό
Σε αντίθεση με την Ελλάδα και τη χωρίς σχέδιο επέκταση των ΑΠΕ, στο εξωτερικό η πράσινη ανάπτυξη γίνεται με διαφορετικούς όρους, σαφώς πιο φιλικούς προς το περιβάλλον. Τα περισσότερα αιολικά πάρκα κατασκευάζονται σε θαλάσσιες περιοχές και όχι σε βουνοκορφές πανέμορφων τοπίων. Τα «Επίκαιρα» σήμερα παρουσιάζουν την κατάσταση που επικρατεί σε μια σειρά από χώρες του εξωτερικού, όπου γίνεται σαφές πως η πράσινη ανάπτυξη γίνεται οργανωμένα και στα πλαίσια του απόλυτου σεβασμού του περιβάλλοντος.
- Δανία : Με την πρωτεύουσά της την Κοπεγχάγη να είναι στην κορυφή των «πράσινων» πόλεων στην Ευρώπη –στοιχείο στατιστικής έρευνας που παρουσίασε η εταιρεία Siemens στη Σύνοδο των Ηνωμένων Εθνών που διεξήχθη στην πόλη–, η Δανία ενστερνίστηκε από νωρίς την πράσινη ανάπτυξη και δη την αιολική ενέργεια. Σύμφωνα με την ίδια έρευνα, μέχρι το 2020 θα υπάρχουν στο θαλάσσιο χώρο της Δανίας περίπου 2.000 ανεμογεννήτριες. Η αναμενόμενη ενεργειακή παραγωγή τους θα αγγίζει τα 6.000 MW. Μέχρι στιγμής στη Βόρεια Θάλασσα υπάρχουν δύο αιολικά πάρκα αποτελούμενα από 96 ανεμογεννήτριες και παραγωγή 228 ΜW. Επιπλέον, η Δανία καλύπτεται και από επίγειες ανεμογεννήτριες που παράγουν 4.000 ΜW ετησίως. Βάσει αυτών των στοιχείων, έως το 2020 η χώρα θα καλύπτει μέχρι και 20% των αναγκών μόνον από την αιολική ενέργεια.
- Γερμανία: Στη Γερμανία, η αιολική ενέργεια συνεισφέρει το 7% στη συνολική ανάγκη και κατανάλωση ηλεκτρικού ρεύματος. Αν και οι ανεμογεννήτριές της ξεπερνούν τις 21.000, η χώρα έχει σκοπό να συνεχίσει με την τοποθέτηση ακόμα περισσότερων. Και σ’ αυτό το σημείο αξίζει να αναφερθεί πως ένας από τους κύριους λόγους είναι η δημιουργία θέσεων εργασίας και όχι μόνο η στροφή προς ηπιότερες μορφές ενέργειας. Ο κλάδος απασχολεί 100.000 εργαζόμενους στους τομείς τοποθέτησης, λειτουργίας και συντήρησης των γεννητριών. Επιπροσθέτως, η Γερμανία είναι μία από τις εξαγώγιμες δυνάμεις στις αιολικές τουρμπίνες. Το 2009, οι εξαγωγές ανεμογεννητριών έφτασαν το 80% με τζίρο μεγαλύτερο των 8 δις ευρώ. Τέλος, το 2006, το Βρανδεμβούργο έγινε «κατοικία» της υψηλότερης ανεμογεννήτριας παγκοσμίως που αγγίζει τα 160 μέτρα, ενώ η διάμετρος της τουρμπίνας της είναι 90 μέτρα.
- Μεγάλη Βρετανία: Εδώ τα νούμερα αυξάνονται αισθητά, με τη Μεγάλη Βρετανία να μπορεί να υπερηφανευτεί για την παραγωγή παραπάνω από 5 GW ετησίως. Βέβαια, η υπερηφάνεια σχετίζεται και με την πρωτιά που κατάφερε να «κλέψει» η χώρα από τη Δανία, όταν το 2008 έγινε το κράτος με τις περισσότερες θαλάσσιες ανεμογεννήτριες παγκοσμίως – το μεγαλύτερο θαλάσσιο πάρκο βρίσκεται στα ανοιχτά του Κεντ. Τα πράγματα άλλαξαν προς το καλύτερο από τον Απρίλιο του 2010, όταν στα ήδη υπάρχοντα αιολικά πάρκα προστέθηκαν ακόμα τρία. Στη Βρετανία είναι πολλά τα επίγεια αιολικά πάρκα, με μεγαλύτερα αυτά της Κορνουάλης, της Σκωτίας και της Βόρειας Ιρλανδίας. Παρ’ όλα αυτά, οι τοπικές Αρχές διατηρούν επιφυλακτική στάση, δίνοντας άδεια δημιουργίας πάρκων μόλις στο 40% των αιτούντων. Κι αυτό διότι ακόμα υπάρχουν ζητήματα υγείας, βιορυθμών, αλλά και επηρεασμού του τουρισμού στις ανάλογες περιοχές, που παραμένουν άλυτα ή θεωρούνται επιζήμια. Τα θαλάσσια πάρκα, πάντως, είναι ιδιαίτερα επιτυχή και προσοδοφόρα. Ως αποτέλεσμα, η Βρετανία έχει θέσει στόχο την τοποθέτηση 7.500 ανεμογεννητριών έως το 2020 για την κάλυψη του 15% των ετήσιων ενεργειακών αναγκών της. Κι αυτό ώστε να ικανοποιήσει τα κριτήρια που έχει θέσει η Ευρωπαϊκή Ένωση σε χώρες της που ενεργοποιούνται στην παραγωγή αιολικής ενέργειας.
- Ολλανδία : Η θέση της Ολλανδίας και οι δυνατοί άνεμοι που τη χτυπούν καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους βοήθησαν στο να αναδεχτεί σε ευρωπαϊκή δύναμη στην παραγωγή αιολικής ενέργειας. Με 59 τουρμπίνες στη Βόρεια Θάλασσα, 75 χιλιόμετρα μακριά από την ακτή του Callantsoog, η Ολλανδία προσβλέπει στον τίτλο της χώρας με το μεγαλύτερο θαλάσσιο αιολικό πάρκο στον κόσμο. Τίτλος που επίσης διεκδικούν η Μεγάλη Βρετανία, η Νότια Κορέα και οι ΗΠΑ στη Βόρεια Καρολίνα. Σίγουρα ασχέτως εάν θα «κερδίσει» ή όχι, η Ολλανδία είναι μία από τις ευρωπαϊκές χώρες που σέβονται πολύ τόσο την αιολική ενέργεια όσο και το ηπειρωτικό κομμάτι της χώρας τους. Έτσι, έχει οδηγηθεί στην εκμετάλλευση της θαλάσσιας περιοχής της πολύ περισσότερο απ’ ό,τι η Βρετανία παρόλο που αριθμητικά –σε σχέση με τα θαλάσσια αιολικά πάρκα– κερδίζει η δεύτερη.
- Ισπανία: Αν και η Ισπανία κατέχει την τέταρτη θέση στην παραγωγή αιολικής ενέργειας παγκοσμίως, τα «Επίκαιρα» την αναφέρουν τελευταία λόγω δύο σημαντικών ιδιαιτεροτήτων της. Η πρώτη έχει να κάνει με το ότι είναι η μόνη από τις ευρωπαϊκές χώρες που έχει δώσει μεγαλύτερη βαρύτητα στα ηπειρωτικά αιολικά πάρκα. Η δεύτερη έρχεται να συμπληρώσει την προαναφερθείσα διότι, αν και γίνονται μελέτες για θαλάσσια αιολικά πάρκα, οι πολίτες και οι τοπικές Αρχές αντιτίθενται στη δημιουργία τους. Η τοποθέτηση θαλάσσιων ανεμογεννητριών προσκρούει σε επιχειρήματα που μιλούν για μείωση του τουρισμού στις παράλιες περιοχές, για ενοχλητικό θόρυβο που θα προκληθεί από τη λειτουργία των γεννητριών, αλλά και για παρενόχληση των αποδημητικών πτηνών και των παρατηρητών τους. Βάσει των παραπάνω, η Ισπανία είναι η μοναδική χώρα πανευρωπαϊκά που… φέρνει αντιρρήσεις στη δημιουργία θαλάσσιων αιολικών πάρκων. Αντιρρήσεις που συνήθως «πάνε πακέτο» με τα επίγεια πάρκα του είδους. Ο Εκατοντάδες είναι ήδη οι εταιρείες στην Ελλάδα, εισαγωγικές, κατασκευαστικές και μελετών, όπως και μεσάζοντες που πίστεψαν ότι ανακάλυψαν ένα νέο Ελντοράντο στην περίφημη πράσινη ανάπτυξη, δηλαδή την εκμετάλλευση της αιολικής και ηλιακής ενέργειας. Το έναυσμα το έδωσε ο νέος νόμος για την πράσινη ανάπτυξη, αλλά και οι προτροπές της κυβέρνησης και του ίδιου του πρωθυπουργού που ανήγαγε το θέμα σε «εθνικό στόχο» και σε πανάκεια για τα οικονομικά προβλήματα των νοικοκυριών αλλά και της εθνικής οικονομίας. Έτσι από το πουθενά, εν μία νυκτί σχεδόν, ξεφύτρωσαν εκατοντάδες εταιρείες που αναλαμβάνουν να εγκαταστήσουν σε σπίτια, χωράφια, βουνά κ.λπ. κάθε είδους εναλλακτική πηγή ενέργειας. Πόσο «πράσινη» είναι όμως και πόσο «ανάπτυξη»;
Μη ανανεώσιμες- Σταθμοί παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με λιγνίτη και λιθάνθρακα
Τα εργοστάσια παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας που λειτουργούν με την καύση λιγνίτη ή λιθάνθρακα προκαλούν αλόγιστη ρύπανση, στον αέρα, το έδαφος, το υπέδαφος, τον υδροφόρο ορίζοντα, αλλά και στην υγεία των πολιτών. Η τεχνολογία των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) θα μπορούσε, υπό προϋποθέσεις κάποιες από τις οποίες προαναφέρθηκαν, να αντικαταστήσει μεγάλο μέρος των συμβατικών σταθμών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα. Συγκεκριμένα, η ηλιακή, αιολική και υδροηλεκτρική ενέργεια θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν με επιτυχία στη χώρα – καθώς υπάρχουν όλες οι προϋποθέσεις π.χ. μεγάλη ηλιοφάνεια, δυνατοί άνεμοι. Παρόλα αυτά με βάση κυρίως οικονομικά και μερικώς ενεργειακά κριτήρια, διατηρούμται παλιοί λιγνιτικοί σταθμοί (Πτολεμαΐδα, Μεγαλόπολη, Κοζάνη κοκ) και σχεδιάζεται η δημιουργία καινούριων σταθμών που θα λειτουργούν με λιθάνθρακα – ένα στερεό ορυκτό καύσιμο εξίσου κακής ποιότητας με τον λιγνίτη – στη Μαγνησία (Δήμος Αλμυρού), στην Εύβοια (Μαντούδι), στη Βοιωτία (Άσπρα Σπίτια) και αλλού. Για να καταλάβουμε καλύτερα όμως τις επιπτώσεις των νέων σταθμών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με λιθάνθρακα, αρκεί να ρίξουμε μια ματιά στη λειτουργία των υπαρχόντων λιγνιτικών σταθμών της ΔΕΗ. Η ελληνική ΔΕΗ, είναι η 5η μεγαλύτερη εταιρία παραγωγής λιγνίτη στον κόσμο, ενώ οι πιο ρυπογόνοι θερμοηλεκτρικοί σταθμοί στην Ευρώπη είναι αυτοί του Αγίου Δημητρίου και της Καρδιάς στην Κοζάνη (σύμφωνα με έκθεση της WWF). Οι συνέπειες στο περιβάλλον είναι ανυπολόγιστες:
- Οι λιγνιτικοί σταθμοί της ΔΕΗ εκλύουν τεράστιες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα (CO2)στην ατμόσφαιρα, το οποίο ως γνωστόν είναι η βασική αιτία για την υπερθέρμανση του πλανήτη και το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Οι σταθμοί της ΔΕΗ στην Ελλάδα εκλύουν κάθε χρόνο 43 εκατ. τόνους διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα, ποσό που αποτελεί το 40% των συνολικών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα της χώρας.
- Οι σταθμοί της ΔΕΗ εκπέμπουν υψηλές ποσότητες μικροσωματιδίων, τα οποία σύμφωνα με έρευνες σχετίζονται με ασθένειες, όπως αναπνευστικά προβλήματα, αλλεργίες ακόμη και καρκινογενέσεις. Ακόμη εκπέμπουν μονοξείδιο του άνθρακα, οξείδια του αζώτου, διοξείδιο του θείου, αρσενικό, κάδμιο, νικέλιο, όλα πολύ επικίνδυνοι ρύποι.
- Η εξόρυξη λιγνίτη έχει ως αποτέλεσμα την απαξίωση ολόκληρων καλλιεργήσιμων εκτάσεων (που υπολογίζεται ότι ήδη ξεπερνούν τα 100.000 στρέμματα και το κόστος των 100 εκατ. ευρώ), αφού στις εκτάσεις αυτές υπάρχουν μεγάλες ποσότητες κάρβουνου, τέφρας και άλλων αδρανών υλικών.
- Δραματικές είναι και οι επιπτώσεις στον υδροφόρο ορίζοντα. Καταρχάς γιατί τα ορυχεία μολύνουν τα επιφανειακά νερά, κι επιπλέον γιατί τα εργοστάσια της ΔΕΗ προχωρούν σε υπεράντληση νερού.
- Τα επικίνδυνα μικροσωματίδια στην περιοχή της Κοζάνης ξεπερνούν τα επιτρεπτά όρια σχεδόν κάθε στιγμή της ημέρας, ενώ η μέση ετήσια τιμή είναι σχεδόν διπλάσια της επιτρεπόμενης. Ο μέσος όρος τιμών στην Πτολεμαΐδα και τη Φλώρινα είναι επίσης πάνω από τα επιτρεπτά όρια.
Βιβλιογραφικές πηγές:
1. Περιβαλλοντικές επιπτώσεις των αιολικών πάρκων : "Μύθος και πραγματικότητα" Ε. Μπινόπουλος, Π. Χαβιαρόπουλος Κέντρο Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΚΑΠΕ).
2. Κασσιός ΑΚ. Μελέτες επιπτώσεων στο περιβάλλον και η διεπιστημονική συμβολή στην ανάπτυξη. Τόμος Πρακτικών 1ου Διεπιστημονικού Συνεδρίου Ε.Μ.Π. εκδ. Παπαζήση, Αθήνα, 1988.
3. Κασσιός Κ. Σημειώσεις: Επιπτώσεις στο Περιβάλλον από Τεχνικά Έργα και Προγράμματα. Ε.Μ.Π. Τμήμα Αγρονόμων-Τοπογράφων, Τομέας Γεωγραφίας και Περιφερειακού Σχεδιασμού, Αθήνα, 1991.
4. Κοκκώσης Χ. Αξιολόγηση προγραμμάτων: η περιβαλλοντική διάσταση. Τόπος, 7/94 : 45-56, 1994.
5. Κοκκώσης Χ. Η περιβαλλοντική προστασία στις πολιτικές αστικής και περιφερειακής ανάπτυξης. Στο: Γετίμης Π, Καυκαλάς Γ, Μαραβέγιας Ν, επιμελ. Αστική και Περιφερειακή Ανάλυση: Θεωρία-Μεθοδολογία-Πολιτική. Θεμέλιο, Αθήνα, 1993.
6. Δελτίο Μελετών Επιπτώσεων στο Περιβάλλον (ΜΕΠ). Ελληνικό Κέντρο Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων. ΕΜ.Π. Τμήμα Αγρονόμων Τοπογράφων, Τομέας Γεωγραφίας και Περιφερειακού Σχεδιασμού, 1995.
7. Σκούρτος ΜΣ, Κοντογιάννη Α. Μέθοδος οικονομικής αξιολόγησης περιβαλλοντικών επιπτώσεων: διεθνής εμπειρία, πρακτικές δυνατότητες και θεσμικοί περιορισμοί στην Ελλάδα. Τόπος 11/96:37-52, 1996
