Η διατήρηση ενός φυτεμένου ενυδρείου με υγιή και όμορφα φυτά χωρίς προβλήματα, μπορεί να αποτελέσει για τον χομπίστα μια πραγματική πρόκληση. Σε αυτό το θέμα θα προσπαθήσουμε να βοηθήσουμε να διαγνώσουμε τα πιο συνηθισμένα προβλήματα που παρατηρούνται στα φυτά μας.
Η διατήρηση ενός φυτεμένου ενυδρείου δεν είναι κάτι εύκολο όπως πολλοί χομπίστες που ποτέ δε διατηρούσαν φυτά στα ενυδρεία τους (Αφρικάνοι, θαλασσινοί, βιοτοπικής προσέγγισης κ.τ.λ.) πιστεύουν, ενώ πολλοί που ασχολούνται με τα φυτά ή το επιχειρούν για πρώτη φορά, υποτιμούν το χρόνο και την αφοσίωση που απαιτείται για να φτιάξουν κάτι σωστό και όμορφο ταυτόχρονα. Στα ζωντανά φυτά θα πρέπει να παρέχουμε ένα πολύ καλό φωτισμό και να αφήνουμε χώρο για την ανάπτυξή τους αλλά πρέπει επίσης να βεβαιωθούμε ότι λαμβάνουν επαρκή θρεπτικά συστατικά που αποτελούν την τροφή τους. Όπως τα ψάρια που ζουν στα ενυδρεία μας, έτσι και τα ζωντανά φυτά δεν μπορούν να ευδοκιμήσουν και να αναπτυχθούν σωστά αν δεν ικανοποιηθούν όλες οι βασικές ανάγκες τους. Δυστυχώς, πολλοί χομπίστες ενυδρείων δεν κατανοούν αυτές τις βασικές ανάγκες και ως εκ τούτου καταλήγουν να αντιμετωπίζουν διάφορα προβλήματα με τη διατήρηση των φυτών τους και απογοητεύονται γρήγορα.
Αν λοιπόν έχουμε τη διάθεση να ασχοληθούμε με ένα φυτεμένο ενυδρείο, θα ήταν ωφέλιμο να εξοικειωθούμε με τα κοινά τουλάχιστον προβλήματα των φυτών, ώστε να είμαστε σε θέση να τα αποφεύγουμε ή να τα διορθώνουμε. Σε περίπτωση που αντιμετωπίζουμε ένα από αυτά τα θέματα στο ενυδρείο μας, θα πρέπει να είμαστε καλά εξοπλισμένοι για να το χειριστούμε σωστά. Πρέπει να αναφερθεί σε αυτό το σημείο ότι τους καλοκαιρινούς μήνες είναι πιθανότερο να αντιμετωπίσουμε αυτά τα προβλήματα καθώς με την αύξηση της θερμοκρασίας, αυξάνεται και ο μεταβολισμός των φυτών και ως εκ τούτου έχουν περισσότερες ανάγκες σε διοξείδιο του άνθρακα και θρεπτικά συστατικά. Ένα φυτεμένο ενυδρείο δεν διαφέρει σημαντικά από ένα τυπικό γλυκού νερού αλλά υπάρχουν μερικά πράγματα που πρέπει να γνωρίζουμε εάν θέλουμε να πετύχουμε σε αυτό που κάνουμε. Πρέπει να λάβουμε υπόψη ότι τα φυτά είναι φωτοσυνθετικοί οργανισμοί που σημαίνει ότι χρειάζονται φως ως πηγή ενέργειας για να επιβιώσουν. Χωρίς επαρκή φωτισμό και σωστά θρεπτικά συστατικά, τα ζωντανά φυτά μας δεν θα ευδοκιμήσουν ποτέ. Αν από την αρχή κατανοήσουμε τι χρειάζονται πραγματικά τα φυτά μας και καλύψουμε τις ανάγκες τους σε αυτά, τότε μειώνονται πολύ και οι πιθανότητες να αντιμετωπίσουμε και τα προβλήματα που συχνά παρουσιάζουν.
Σε αυτό το θέμα θα δούμε ορισμένα από τα πιο κοινά προβλήματα των φυτών και συμβουλές για την αντιμετώπισή τους.
Τα φύλλα των φυτών κιτρινίζουν:
Τα ζωντανά φυτά ενυδρείου διατίθενται σε μια ποικιλία χρωμάτων (πράσινο σε διάφορες αποχρώσεις, κόκκινο, μωβ, πορτοκαλί) αλλά το πιο κοινό χρώμα, είναι το πράσινο. Αν τα φυτά στο ενυδρείο μας αρχίσουν να παίρνουν ένα κιτρινωπό χρώμα, είναι μια ένδειξη ότι υπάρχει ένα πρόβλημα με τις συνθήκες που παρέχουμε σε αυτά. Όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, τα φυτά είναι φωτοσυνθετικοί οργανισμοί που χρησιμοποιούν το φως ως πηγή ενέργειας για να διευκολύνουν τις βιολογικές διεργασίες. Χωρίς επαρκή φωτισμό, τα ζωντανά φυτά του ενυδρείου, θα αποτύχουν να αναπτυχθούν και μπορεί να αρχίσουν να κιτρινίζουν τα φύλλα τους. Οι αρχάριοι κυρίως στο χόμπι του ενυδρείου, συχνά υποτιμούν τις απαιτήσεις των φυτών σε φωτισμό και σύντομα διαπιστώνουν ότι μετά την εισαγωγή των φυτών στο δικό τους ενυδρείο, τα φύλλα αρχίζουν να γίνονται κίτρινα καθώς στο προηγούμενο περιβάλλον τους είχαν ένα πολύ καλό φωτισμό, κάτι που στο δικό τους ενυδρείο πλέον στερούνται.
Αν τα φύλλα των φυτών μας κιτρινίζουν, μια άλλη πιθανή αιτία είναι ότι τα φυτά στο ενυδρείο μας δεν λαμβάνουν αρκετά θρεπτικά συστατικά για να διευκολύνουν την υγιή τους ανάπτυξη. Εάν σκοπεύουμε να διατηρήσουμε περισσότερα από ένα ή δύο ζωντανά φυτά στο ενυδρείο μας, σίγουρα θα πρέπει να εξετάσουμε τη χρήση κάποιου γενικού λιπάσματος ή μιας σειράς λιπασμάτων αναλόγως τις απαιτήσεις των φυτών, είτε σε υγρή μορφή είτε σε μορφή ταμπλετών που βυθίζονται στο υπόστρωμα κοντά στο ριζικό τους σύστημα, ώστε να παρέχουμε σε αυτά τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά (εδώ πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι ορισμένα φυτά λαμβάνουν τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά από τη στήλη του νερού μέσω των φυλλωμάτων και άλλα από το υπόστρωμα μέσω του ριζικού συστήματος). Στο εμπόριο υπάρχουν υποστρώματα ειδικά για χρήση σε φυτεμένα ενυδρεία που περιέχουν μέταλλα, ιχνοστοιχεία και θρεπτικά συστατικά που τα ζωντανά φυτά χρειάζονται για να επιβιώσουν ενώ κάποια περιέχουν και ζωντανά ωφέλιμα βακτηρίδια που βοηθούν τα απόβλητα των ψαριών αλλά και τα υπολείμματα των τροφών που ενδεχομένως μένουν στο βυθό αφάγωτα, να μετατραπούν σε χρήσιμη "τροφή" για τα φυτά μας.
Προβλήματα με τον ρυθμό ανάπτυξης:
Όταν πρόκειται για προβλήματα με το ρυθμό ανάπτυξης των φυτών του ενυδρείου μας που είτε τα φυτά αυξάνονται πολύ αργά είτε πολύ γρήγορα. Το πιο συνηθισμένο από αυτά τα προβλήματα είναι ο αργός ρυθμός ανάπτυξης και συχνά οφείλεται στην έλλειψη επαρκούς φωτισμού, θρεπτικών ουσιών ή διοξειδίου του άνθρακα (CO2). Αυτά είναι τα τρία πράγματα που χρειάζονται τα ζωντανά μας φυτά για να ευδοκιμήσουν και να αναπτύσσονται σωστά. Εδώ λοιπόν πρέπει να εξετάσουμε τους τρείς αυτούς παράγοντες, για να προσδιορίσουμε ποιος από αυτούς μπορεί να είναι το ζήτημα στο δικό μας ενυδρείο. Όταν λέω να εξετάσουμε, εννοώ να δούμε με ποιο τρόπο και σε τι ποσότητες παρέχουμε στα φυτά μας λίπασμα, διοξείδιο του άνθρακα και φωτισμό και ανάλογα, να κάνουμε διορθωτικές κινήσεις. Ο φωτισμός μας παρέχει τουλάχιστον 0,5 Watt φωτός πλήρους φάσματος ανά λίτρο (για πιο εύκολα φυτά τουλάχιστον); Παρέχουμε στα φυτά μας τη λίπανση που αυτά χρειάζονται σε σωστή ποσότητα και συχνότητα; Ποια είναι τα επίπεδα CO2 στο ενυδρείο μας; Οι τρεις αυτοί παράγοντες είναι αλληλένδετοι μεταξύ τους που σημαίνει ότι όσο πιο έντονο φωτισμό έχουμε, τόσο περισσότερο διοξείδιο πρέπει να παρέχουμε και πιο καλή λίπανση. Εδώ είναι που θα πρέπει να βρούμε τη μεταξύ τους ισορροπία και ανάλογα με τον φωτισμό να προσαρμόσουμε τόσο τη λίπανση όσο και το διοξείδιο, καθώς ανάμεσα σε αυτά τα τρία, ο φωτισμός είναι πιο δύσκολο να αλλάξει τουλάχιστον στον αριθμό των κάμπων που χρησιμοποιούμε.
Από την άλλη πλευρά είναι το ζήτημα των φυτών του ενυδρείου που αναπτύσσονται πολύ γρήγορα. Εάν έχουμε πάρα πολλά φυτά στο ενυδρείο μας ή εάν έχουμε φυτέψει αυτό αποκλειστικά με ταχέως αναπτυσσόμενα είδη, ίσως δε θέλουν και πολύ πριν αρχίζουν να καταλαμβάνουν πραγματικά το χώρο. Η κατοχή μεγάλου αριθμού φυτών με γρήγορη ανάπτυξη στο ενυδρείο μας δεν είναι απαραίτητα κακό, καθώς θα διατηρήσει υψηλά τα επίπεδα οξυγόνου στο νερό, ωστόσο θα περιορίσει πολύτιμο ελεύθερο χώρο για το κολύμπι των ψαριών μας αλλά και οπτικά να περιορίζει τον χομπίστα στο να θαυμάζει το ενυδρείο και τα ψάρια του. Προσωπικά δε κατατάσσω το συγκεκριμένο θέμα στα «προβλήματα» των φυτών, καθώς πολύ εύκολα κάνουμε διορθωτικές κινήσεις χωρίς να απαιτούνται ιδιαίτερες γνώσεις αλλά και για τον πρόσθετο λόγο ότι πολλοί χομπίστες απολαμβάνουν να έχουν ιδιαιτέρως πυκνοφυτεμένα ενυδρεία χωρίς να τους απασχολεί αν βλέπουν ή όχι τα ψάρια τους κάπου εκεί ανάμεσα. Για να ελέγξουμε την ανάπτυξη των φυτών του ενυδρείου μας, φροντίζουμε να τα κλαδεύουμε τακτικά, έτσι διατηρούμε την εικόνα του ενυδρείου μας πιο όμορφη οπτικά αλλά με το κλάδεμα τονώνουμε και τα φυτά μας για να ξαναπάρουν τα "πάνω τους" που λέμε. Αν έχουμε πολλά ταχέως αναπτυσσόμενα φυτά, εξετάζουμε την αντικατάσταση ορισμένων από αυτά με πιο αργά αναπτυσσόμενα είδη.
Άλγη που καλύπτει τα φυτά:
Πολλοί χομπίστες ενυδρείων αντιμετωπίζουν αργά ή γρήγορα το πρόβλημα της άλγης με τις διάφορες μορφές της. Οι αιτίες που οδηγούν στην εμφάνισης άλγης μπορεί να είναι πολλές και πιο αναλυτικά θα διαβάσετε εδώ: viewtopic.php?f=58&t=226.
Η εμφάνιση άλγης προκαλείται συχνά από μια περίσσεια φωσφορικών αλάτων στο ενυδρείο μας. Τα τρία θρεπτικά συστατικά που είναι απαραίτητα για την ανάπτυξη των φυτών είναι το άζωτο, ο φώσφορος και το κάλιο και αν ένα ή περισσότερα από αυτά τα θρεπτικά συστατικά είναι διαθέσιμα σε υπερβολική ποσότητα, μπορεί να προκαλέσουν προβλήματα όσο και η έλλειψή τους.
Στην περίπτωση περίσσειας φωσφορικών αλάτων, η φωτοσύνθεση θα πραγματοποιείται με ταχύτερο ρυθμό από το συνηθισμένο, γεγονός που θα μπορούσε να συμβάλει στην ανάπτυξη άλγης αφού αυτή ανταγωνίζεται τα φυτά (ουσιαστικά είναι φυτό) και αναζητά τα ίδια θρεπτικά συστατικά για αν ζήσει και να αναπτυχθεί. Τα υψηλά επίπεδα φωσφορικών αλάτων είναι κοινά σε ενυδρεία που δε συντηρούνται όπως πρέπει. Το κλειδί για την αντιμετώπιση αυτού του ζητήματος είναι η καθιέρωση ενός συντηρητικού προγράμματος συντήρησης, οι λεγόμενες ρουτίνες και μεταξύ άλλων, περιλαμβάνουν την περιοδική καθαριότητα του φίλτρου μας (όχι συχνά ωστόσο) και αντικατάσταση τουλάχιστον του 30% του όγκου του νερού μας, μία φορά την εβδομάδα ή και ενδιάμεσα με μια δυο πιο μικρές αλλαγές νερού. Αυτό θα μας βοηθήσει να διατηρήσουμε τα επίπεδα των φωσφορικών μας υπό έλεγχο, περιορίζοντας ταυτόχρονα την ανάπτυξη άλγης στο ενυδρείο μας και κατ’ επέκταση στα ζωντανά φυτά μας.
Τρύπες στα φύλλα:
Τα φυτά μας μπορεί να αρχίσουν να εμφανίζουν μικρές τρύπες στα φύλλα που τελικά προχωρούν στην πλήρη αποσύνθεση του φυτού. Σε πολλές περιπτώσεις, η ασθένεια αυτή αναπτύσσεται όταν οι παράμετροι του νερού στο ενυδρείο αλλάζουν πολύ γρήγορα, κάποια φυτά δε τα πάνε καλά με ξαφνικές μεταβολές της θερμοκρασίας, του φωτισμού ή της χημείας του νερού. Ακόμα κι αν τα φυτά μας φαίνονται πως πεθαίνουν, οι ρίζες θα παραμείνουν υγιείς και τα φυτά θα επανέλθουν μόλις σταθεροποιηθούν οι συνθήκες στο ενυδρείο. Για να τα ενθαρρύνουμε να αναπτυχθούν και πάλι σωστά, κάνουμε τακτικές αλλαγές νερού για να διατηρήσουμε μια καλή ποιότητα νερού καθώς το φρέσκο νερό παρέχει πλήθος ωφέλιμων ιχνοστοιχείων για τα φυτά και προσπαθούμε να κρατήσουμε τις παραμέτρους του νερού όσο το δυνατόν πιο σταθερές. Εάν κάνουμε αυτά τα πράγματα, τα φυτά μας θα ανακάμψουν σιγά σιγά. Αυτά ως μια γενική παρατήρηση. Πιο ειδικά, οι τρύπες στα φυτά προκαλούνται συνήθως από έλλειψη καλίου ή και ανεπάρκεια φωτισμού. Καλό θα ήταν λοιπόν να παρέχουμε σε αυτά πρόσθετο κάλιο (με ένα σχετικό λίπασμα) χωρίς να σημαίνει πως οι τρύπες στα φύλλα θα κλείσουν, θα βοηθήσει όμως τα νέα φύλλα να βγαίνουν υγιή. Στην περίπτωση που παρατηρήσουμε τρύπες στα φύλλα δε, δεν πρέπει να αποκλείσουμε και τον παράγοντα των ζωντανών οργανισμών που φιλοξενούμε καθώς μπορεί να παρέχουμε στα φυτά μας ότι αυτά χρειάζονται άλλα να εξακολουθούμε να παρατηρούμε τρύπες στα φύλλα και να χτυπάμε το κεφάλι μας στον τοίχο ψάχνοντας τι άλλο μπορεί να φταίει. Υπάρχουν ψάρια που δε κάνουν για φυτεμένα ενυδρεία όπως πολλά είδη pleco που τους αρέσει να μασουλάνε φυτά, τα χρυσόψαρα, που σε αυτή την περίπτωση κατά πάσα πιθανότητα δε θα κρατήσουμε φυτεμένο πάνω από δέκα μέρες, αφρικάνικες κιχλιδες, ακόμα και κάποια είδη σαλιγκαριών που αν δε βρουν τροφή θα το ρίξουν στη σαλάτα. Αν ωστόσο διατηρούμε ζωντανούς οργανισμούς που μπορεί να φαίνεται φυτά μας, μια λύση είναι να τους παρέχουμε τακτικά τροφή πλούσια σε φυτικές ίνες, σπιρουλίνα, ταμπλέτες αλγης για τους pleco κ.τ.λ.
Επισκόπηση προβλημάτων φυτών:
Σε πολλές περιπτώσεις, τα προβλήματα με τα φυτά του ενυδρείου είναι εύκολο να διαγνωσθούν. Πέρα από τα πιο κοινά προβλήματα που προαναφέρθηκαν, ο παρακάτω πίνακας μπορεί να βοηθήσει ώστε να διαγνώσουμε γρήγορα περισσότερα από αυτά και να κάνουμε ανάλογες διορθωτικές, όπως επιγραμματικά αναφέρονται, κινήσεις και να αποκτήσουμε και πάλι όμορφα και υγιή φυτά:
Τα παραπάνω αποτελούν έναν απλό οδηγό που μπορεί όμως να μας οδηγήσει και στη λύση των προβλημάτων που παρατηρούμε στα φυτά μας. Αναλόγως με το πρόβλημα μπορεί να ευθύνεται ενα από αυτά που σημειώθηκε αλλά και ένας συνδυασμός δύο ή τριών παραγόντων. Ο κάθε χομπίστας λοιπόν γνωρίζει το ενυδρείο του καλύτερα από τον κάθε ένα, θα πρέπει να γνωρίζει όμως και τις ανάγκες των φυτών που διαθέτει, να παρέχει σε αυτά ότι χρειάζονται και με μια καλή παρατήρηση των συμπτωμάτων, μελετώντας ταυτόχρονα όσα προαναφέρθηκαν, μπορεί να οδηγηθεί και στη λύση. Χρειάζεται υπομονή και επιμονή! Το φυτεμένο ενυδρείο αποτελεί έναν ζωντανό πίνακα στο σπίτι μας και το μόνο σίγουρο είναι ότι θα τραβήξει τα βλέμματα των επισκεπτών και θα προκαλέσει τον θαυμασμό τους. Δώστε λοιπόν στα φυτά σας αυτά που χρειάζονται για να σας αποζημιώσουν κι εκείνα με τη σειρά τους, χαρίζοντάς σας ένα όμορφο φυσικό περιβάλλον μέσα στο σαλόνι σας.
